Natuurleien

De eerste natuurleien werden gebruikt in Bretagne, Wales en in de valleien van de Rijn de Moezel en de Loire. In Belgie werden de eerste natuurleien ontgonnen in Vielsalm reeds ten tijde van de Romeinen.
De grootste producenten waren dus Frankrijk (Fumay, Angers – Trélazé en Renazé), Groot-Brittanië (Penrhyn, Dinorwic), Duistland en België (tientallen kleinere uitbatingen o.a. Herbeumont, Warmifonteine, Martelange). In België was de laatste actieve groeve deze van Warmifonteine. Uiteindelijk bleken deze ondergrondse groeves niet meer rendabel uit te baten en zijn ze samen met hun installaties archeologisch erfgoed geworden. Sommige kan je nog bezoeken als museum (www.aucoeurdelardoise.be).

Momenteel worden er natuurleien ontgonnen over de hele wereld (China, Zuid-Amerika, Canada, Spanje …). In de tweede helft van de 20ste eeuw zijn de Spaanse natuurleisteengroeves wereldproducent geworden. Ze beschikken over grote open steengroeves die op een moderne manier uitgebaat worden en in combinatie met de lage lonen in de ateliers hun produkt wereldwijd gegeerd maken. De Spaanse leien zijn bovendien zeer goed van kwaliteit. Met name de leien van Cupa die door de firma Vanquaille gebruikt worden (www.cupa-benelux.be). Al onze gebruikte natuurleien genieten een doorlopende ATG-homologatie en zijn van eerste keus. De CUPA-leien gecommercialiseerd in Belgie bekomen een garantie van 30 jaar.

“Natuurleien zijn afkomstig van natuurlijke schisteuze gesteenten ontstaan door de aan elkaar kitting en verstening van kleien, die tijdens de geologischje evolutie een duidelijk waarneembare microkristallijne textuur bekomen hebben.”
(bron: STS34 dakbedekkingen – 03.6 natuurleien)

Leien kunnen gekliefd worden in meer of meer regelmatige evenwijdige dunne platen. Ze hebben een oppervlak dat (soms licht glimmend) zwart, grijs, groen of paarsachtig zijn. Leien voor gebruik op daken zijn onderworpen aan een doorlopende goedkeuring. Bij een levering (steeds van een zelfde tint) staat op elk pallet een aantal kenmerken zoals herkomst of referentie, formaat, aantal stukken, homologatie nr.
(bron: Natuurwet. Tijdschrift Vol. 78 (1998) Prof. Em. Dr. J.-P. Cnudde).

Het gereedschap voor plaatsen van natuurleien op daken is nog bijna identiek gebleven de laatste 100 jaar. Basisgereedschap bestaat uit een leihamer (schaliehamer), een kapijzer en een nagelzak (in de volksmond schoalnoamer, een stekke en nen noaglzak).
Een gekende uitdrukking in de streek van Gavere is of beter was: “Vancoilde legt hier en doar een schoalde …”